Διαστρέμματα ποδοκνημικής, οξύ & χρόνιο διάστρεμμα – Θεραπευτικές επιλογές.

Οι κακώσεις συνδέσμων στην έξω επιφάνεια του αστραγάλου και  ο τραυματισμός των εξωτερικών συνδέσμων είναι από τους ποιο συχνούς τραυματισμούς στον αθλητικό πληθυσμό  Εκτιμάται ότι αυτοί οι τραυματισμοί αποτελούν  περίπου το 25% από το σύνολο των αθλητικών τραυματισμών. 

Οξύς τραυματισμός των συνδέσμων

Η ποιο ευάλωτοι εξωτερικοί πλάγιοι σύνδεσμοι είναι ο πρόσθιος αστραγαλοπερονικός σύνδεσμος,  συχνά ακολουθείτε  μια συνδυασμένη ρήξη αυτού του συνδέσμου και του πτερνοπερονικού συνδέσμου  Άλλοι τραυματισμοί όπως ο τραυματισμός του έσω δελτοειδούς συνδέσμου είναι λιγότεροι συχνοί, αποτελώντας λιγότερο από το 10% από όλους τους τραυματισμούς. Ο μηχανισμός του τραυματισμού για τους έξω πλάγιους συνδέσμους συμβαίνει ποιο συχνά σε μία θέση πελματιαίας κάμψης ( Plantar flexion)  και ανάσπαση του έσω χείλους (Inversion). 

Η γενικές αρχές θεραπείας και η διαχείρηση ενός οξύ μιας πρόσφατης ρίξης συνδέσμου περιλαμβάνει:

• Ανάπαυση
• Ακινητοποίηση
•  Πάγο και ανάροπη θέση.

Οι τελευταίες επιστημονικές μελέτες  αποδεικνύουν πως η έγκαιρη διάγνωση, η σωστή θεραπευτική επιλογή και το κατάλληλο πρόγραμμα αποκατάστασης είναι πολύ σημαντικά για την πρόληψη της χρόνιας πλευρικής συνδεσμικής αστάθειας του αστραγάλου ( χρόνιο διάστρεμμα . Οι πρόσφατες έρευνες αποκαλύπτουν και αποδεικνύουν πως το 75% περίπου όλων των συνδεσμικών τραυματισμών στον αστράγαλο  επανεμφανίζεται και μεταπίπτει σε μια χρόνια φάση δημιουργώντας χρόνια αστάθεια στην άρθρωση με τα ανάλογα συμπτώματα και λειτουργικούς περιορισμούς στον αθλητή ή τον ασθενή. Επίσης έχει αποδειχθεί από πολλές μελέτες ότι η χρόνια εξωτερική αστάθεια της αστραγακοπτερνικής άρθρωσης μπορεί να αναπτυχθεί περίπου στο 10% με 30% σε όλους τους ασθενείς που διατηρούν ένα οξύ τραυματισμό συνδέσμου. 

Πρόληψη

Ο καλύτερος τρόπος για να θεραπεύσουμε τον  τραυματισμό των συνδέσμων είναι να εμποδίσουμε να συμβεί αυτό, αν και αυτό πρακτικά είναι αδύνατον. Παρόλα αυτά η πρόληψη μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο. Η Πρόληψη μπορεί να γίνει είτε με προπόνηση συντονισμού χρησιμοποιώντας ειδικές ασκήσεις πάνω σε  σανίδες ισορροπίας και ειδικά μαλακά δάπεδα ( Stifness)  ή με εξωτερική υποστήριξη της άρθρωσης χρησιμοποιώντας ειδικές ταινίες υποστήριξης (Kinesio Tape), νάρθηκες κ.τ.λ.

πηγη http://rehabilitimifizioterapeutik.blogspot.gr/

Read More

Μυοπεριτονιακός πόνος : ο πιο συχνός μυϊκός πονος

Όλοι μας κάποια στιγμή της ζωής μας έχουμε χρησιμοποιήσει   φράσεις όπως ‘πιάστηκα’ , ‘στραβοκοιμήθηκα’  ή ‘έπαθα ψύξη’!   Όλοι μας έχουμε νιώσει  έναν πόνο στην πλάτη μας για μέρες ή έναν επίμονο πονοκέφαλο  όπου έχουμε την ανάγκη ενός αγγίγματος ή μιας πίεσης για να ανακουφιστούμε. Τι είναι αυτό που συμβαίνει ;  πως μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε;

 Ο σκελετικός πόνος αναφέρεται σε επώδυνα ερεθίσματα που προκαλούνται από στοιχεία του ερειστικού συστήμ
ατος όπως οστά αρθρώσεις, σύνδεσμοι, τένοντες μύες κ.τ.λ. Τμήμα του μυϊκού πόνου αποτελούν τα μυοπεριτονιακά σημεία πυροδότησης πόνου (MTrPs). Τα MTrPs εμφανίστηκαν στην διεθνή βιβλιογραφία με ποικίλες διαγνώσεις και προτεινόμενους τρόπους αντιμετώπισης, για να καταλήξουν οι  Travell και  Simons (1995) να αποδείξουν την παρουσία τους και να παραθέσουν τρόπο αντιμετώπισής τους . Σύμφωνα με τους Travell και Simons(1999) ως μυοπεριτονιακό σημείο πυροδότησης πόνου (MTrP) ορίζεται ένα πολύ εντοπισμένο και υπερευαίσθητο σημείο μέσα σε μια τεταμένη δέσμη μυϊκών ινών .

 

                                              
Τα σύνδρομα μυοπεριτονιακού πόνου είναι πιθανόν η συχνότερη αιτία του μυοσκελετικού πόνου στην κλινική πρακτική και θα πρέπει να θεωρούνται ύποπτα σε όλες τις περιπτώσεις χρόνιου πόνου .    Τα μυοπεριτονιακά σημεία πυροδότησης αποτελούν αιτία ανικανότητας και χρόνιου πόνου ενώ μπορεί να είναι και αποτέλεσμα μιας εργασιακής κατάστασης.

                   
Τα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν τα παρακάτω:

• Τοπικό πόνο

Ο ασθενής μπορεί συχνά να παραπονείται για πόνο και ορισμένες φορές για  αίσθηση καψίματος και ευαισθησίας στον εμπλεκόμενο μυ.

• Ανακλώμενο πόνο

Τα μυοπεριτονιακά σημεία πυροδότησης πόνου ανακλούν τον πόνο σε εγγύς ή περιφερικές περιοχές σύμφωνα με συγκεκριμένα μοτίβα τα οποία είναι χαρακτηριστικά για κάθε μυ. Ο πόνος αυτός είναι μουντός  μερικές φορές σαν βαθύς και όσον αφορά την ένταση του ποικίλει από μικρή  αρκετά μεγάλη ή απαγορευτική για την δραστηριότητα. Η ενεργοποίηση ενός σημείου πυροδότησης πόνου έχει ως αποτέλεσμα την προβολή του πόνου σε μία μακρινή ζώνη αναφοράς και είναι ένα από τα κριτήρια εντοπισμού του κατάλληλου για αγωγή μυός. Το 85% των πατεντών ανακλώμενου πόνου  βρίσκονται μακριά από το μυ που αντιπροσωπεύουν. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε. Η παρακάτω εικόνα όπου απεικονίζει τον ανακλώμενο πόνο όταν πάσχει η άνω μοίρα του τραπεζοειδή.

 

(Kostopoulos   & Rizopoulos  , 2000)

• Αυτόνομες και Ιδιουποδεκτικές Διαταραχές

Διαταραχές διαφόρων αυτόνομων λειτουργιών, όπως η υπερβολική εφίδρωση και σιελόρροια μπορεί να είναι παρούσες. Επίσης μπορεί να παρουσιαστούν και άλλα αυτόνομα φαινόμενα, όπως: ανατρίχιασμα ή κοκκινίλα γύρω από την περιοχή του σημείου πυροδότησης πόνου , κυνάγχη και δακρύρροια. Η ζαλάδα, η έλλειψη ισορροπίας και η εμβοή μπορεί να είναι παρούσες σε πιο σοβαρές περιπτώσεις.

Συνοπτικά τα διαγνωστικά κριτήρια όπου θα εντοπίσει ο φυσικοθεραπευτής θα είναι τα εξής:

1. τοπικός πόνος
2. ανακλώμενος πόνος
3. ψηλαφητή ζώνη τάσης
4. ευαίσθητο επώδυνο οζίδιο (trigger point)
5. μειωμένο εύρος κίνησης

Τα μυοπεριτονιακά σημεία πυροδότησης πόνου ταξινομούνται σε

• ενεργά  
• λανθάνοντα  
• δορυφορικά  

 όσο αφορά την θέση τους στους μυς σε

• κεντρικά
• και καταφυτικά.

Ενεργό σημείο πυροδότησης πόνου

Ένα ενεργό σημείο πυροδότησης πόνου προξενεί πόνο χωρίς εφαρμογή πίεσης. Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην ψηλάφηση , προξενεί ένα χαρακτηριστικό μοτίβο ανακλώμενου πόνου ανεξάρτητο της άσκησης πίεσης επί του σημείου.  Το ενεργό σημείο πυροδότησης πόνου μειώνει σημαντικά την ελαστικότητα του μυός και προξενεί μυϊκή αδυναμία .

Λανθάνον σημείο πυροδότησης πόνου

Ένα λανθάνον σημείο πυροδότησης πόνου είναι σιωπηλό  με την έννοια ότι δεν προκαλεί αυτόματο πόνο. Ωστόσο, είναι ευαίσθητο στην ψηλάφηση, μπορεί να προξενήσει ένα μοτίβο ανακλώμενου πόνου στον μυ μόνο με ισχαιμική πίεση , μειώνει την ελαστικότητα του μυός προξενεί μυϊκή αδυναμία και μπορεί να προκαλέσει μία τοπική απόκριση σύσπασης εάν υποστεί πίεση ή διέγερση με βελόνα. Τα λανθάνοντα σημεία πυροδότησης πόνου μπορούν να υπάρχουν στον μυ για χρόνια μετά την αποκατάσταση μίας κάκωσης. ‘Ένα ενεργό σημείο πυροδότησης πόνου, όταν δεν αντιμετωπιστεί θεραπευτικά ή όταν η αγωγή είναι ακατάλληλη, μπορεί να γίνει λανθάνον σε ένα χρόνιο στάδιο.

 Δορυφορικό σημείο πυροδότησης πόνου

‘Ένα δορυφορικό σημείο πυροδότησης πόνου μπορεί να εμφανιστεί στον ίδιο μυ όπου υπάρχει το πρωτεύον (κύριο) σημείο πυροδότησης πόνου, σε άλλους μύες εντός του μοτίβου ανακλώμενου πόνου του πρωτεύοντος σημείου πυροδότησης πόνου ή στους συναγωνιστές μύες. Το δορυφορικό σημείο πυροδότησης πόνου συνήθως διαλύεται δίχως επιπρόσθετη επέμβαση όταν διαλυθεί το πρωτεύον σημείο πυροδότησης πόνου.

 

Θεραπεία

Εφόσον γίνει η σωστή αξιολόγηση και ο θεραπευτής είναι σίγουρος ότι  πρώτον έχει να διαπραγματευτεί με το σύνδρομο μυοπεριτονιακού πόνου και δεύτερον έχει βρει τους υπεύθυνους μυς τότε περνάει στην θεραπεία.

Η  αγωγή περιλαμβάνει όλες εκείνες οι τεχνικές που θα εφαρμόσει ο φυσικοθεραπευτής κατά την διάρκεια της συνεδρίας. Ο φυσικο θεραπευτής είναι σε θέση να εφαρμόσει μια από τις παρακάτω τεχνικές η ακόμα και συνδυασμό τους  :

• 1.ισχαιμική πίεση
• 2.μυοπεριτονιακή απελευθέρωση (myofascial release)
• 3.εφαρμογή σπρέι αιθυλοχλοριδιου και διάτασης(stretch and spray)
• 4.τεχνική της στεγνής βελόνας(dry needle)

Παρακάτω αναλύεται  η ισχαιμική πίεση η οποία αποτελεί την πιο συνηθισμένη , εφαρμόσιμη και αποτελεσματική τεχνική. Οι άλλες τρεις τεχνικές αναλύονται σε ξεχωριστά άρθρα:

Μυοπεριτονιακή απελευθέρωση (myofascial release)
Εφαρμογή σπρέι αιθυλοχλοριδιου και διάτασης(stretch and spray) στο σύνδρομο μυοπεριτονιακού  πόνου
Τεχνική της στεγνής βελόνας(dry needle) στον μυϊκό πόνο

Ισχαιμική πίεση   

Είναι μια χειροθεραπευτική τεχνική η οποία απαιτεί τη χρήση των χεριών ή των δακτύλων και μπορεί να εφαρμοστεί με τη μορφή επίπεδης ψηλάφησης (Εικόνα α) ή ψηλάφησης λαβής (Εικόνα β).

α                                                                      β
Από:Myofascial Pain and Dysfunction: The Trigger Point Manual

by Travell JG, Simons DG, Simons LS. Williams and Wilkins ,1999

Μπορεί να χρησιμοποιηθούν οι αντίχειρες ή τα δάχτυλα, οι αρθρώσεις των δακτύλων, οι αγκωνές ή ένας συνδυασμός όλων αυτών για να εφαρμοστεί πίεση. Αντί να εφαρμόσουμε μία ταχεία ισχαιμική πίεση στον ιστό, η οποία θα προκαλέσει υπερβολικό πόνο και μυϊκή συστολή, εφαρμόζουμε μία πιο ήπια τεχνική η οποία εφαρμόζεται ως εξής:

Χρησιμοποιούμε για παράδειγμα  τους αντίχειρες για να εφαρμόσουμε σταθερή πίεση, με εσωτερική κίνηση προς το κέντρο. ‘Όταν νιώσουμε την αντίσταση του ιστού σταματάμε και περιμένουμε μέχρι αυτή η αντίσταση να υποχωρήσει. Σε αυτό το σημείο ο θεραπευτής μπορεί να νιώσει μία αργή απελευθέρωση ή μία αίσθηση υποχώρησης του ιστού κάτω από τα δάχτυλα που εφαρμόζουν την αγωγή. Τότε θα πρέπει να συνεχίσει με περαιτέρω σταθερή πίεση,  προς το κέντρο. ‘Όταν εμφανιστεί μία νέα αντίσταση του ιστού ο θεραπευτής θα πρέπει να σταματήσει και να περιμένει με σταθερή πίεση στον ιστό και μετά να επαναλάβει τον κύκλο αρκετές φορές. Στο τέλος μπορεί να επιτευχθεί περαιτέρω χαλάρωση του ιστού, αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντα.

Ο μυς θα πρέπει να βρίσκεται σε χαλαρή θέση αλλά όχι υπερβολικά βραχυσμένη . Η ένταση της πίεσης ποικίλλει και μπορεί να κυμανθεί από εκατό γραμμάρια μέχρι ένα κιλό. Ο θεραπευτής θα πρέπει πάντοτε να καθοδηγείται από την ανοχή του ασθενούς στον πόνο και να ενημερώνεται συνεχώς από αυτόν , ποτέ δεν πρέπει η πίεση να είναι πολύ μεγάλη γιατί ο οργανισμός αντιδρά αρνητικά στην θεραπεία σαν σύνολο και ποτέ δεν πρέπει να μελανιάζει το σημείο που εφαρμόζετε η αγωγή. Χρησιμοποιώντας την κλίμακα πόνου 0-10 ο θεραπευτής μένει όταν ο ασθενείς νιώθει πόνο 7 , στην συνεχεία όταν ο ασθενής πληροφορήσει τον θεραπευτή ότι ο πόνος του υποχώρησε και είναι κάτω από 7 (πχ 3 ή 4) τότε ασκεί περισσότερη πίεση. Συνήθως εφαρμόζουμε αυτήν την τεχνική της προοδευτικής πίεσης για τουλάχιστον τριάντα δευτερόλεπτα μέχρι δύο λεπτά τη φορά. Σε περίπτωση όπου δεν υποχωρεί ο πόνος τότε ίσως να μην έχει γίνει σωστή αξιολόγηση και να μην έχουμε να κάνουμε με σημείο πυροδότησης πόνου οπότε σταματάμε να πιέζουμε για να μην προκαλέσουμε περαιτέρω  βλάβη στους ιστούς . Η αγωγή θα απελευθερώσει τελικά τα συσταλμένα σαρκομέρια από τους κόμβους συστολής στην περιοχή των μυοπεριτονιακών σημείων πυροδότησης πόνου. Ο ασθενής θα πρέπει να αναπνέει βαθιά και αργά ενόσω ο θεραπευτής αυξάνει προοδευτικά την πίεση. Η βαθιά χαλάρωση είναι ιδιαίτερα σημαντική για την αποτελεσματικότητα της τεχνικής.


Τι άλλο μπορώ να κάνω;

• Σωστή στάση:

Εάν υπάρχει διαταραχή της  στάσης και της μηχανικής του σώματος πρέπει να διορθωθεί άμεσα. Όπως γνωρίζουμε μια τέτοια διαταραχή είναι συνήθως μακροχρόνια οπότε χρειάζεται πολύ χρόνο για να αποκατασταθεί καθώς επίσης και υπομονή από τον ασθενή . Να τονίσουμε ότι ο θεραπευτής μέσω της αξιολόγησης πρέπει να είναι σίγουρος ότι σε αυτό το λάθος πρότυπο στάσης  οφείλετε η δημιουργία σημείων πυροδότησης πόνου και όχι σε κάτι άλλο. Έτσι ο ασθενής ακολουθεί τις πολύτιμες συμβουλές του θεραπευτή όσον αφορά την διόρθωση της στάσης του αλλά και κατανοεί ότι είναι μια χρονοβόρα διαδικασία η οποία απαιτεί την ενεργή  συμμετοχή του η οποία κρίνεται απαραίτητη για την ολοκλήρωση της αποκατάστασης .

• Ύπνος :

Αν στην αξιολόγηση έχει βρεθεί ότι υπάρχει κάποια διαταραχή στον ύπνο τότε ο θεραπευτής συμβουλεύει τον ασθενή να αλλάξει τη θέση του . Aυτό γίνετε με το σκεπτικό ότι οι μύες οι οποίοι εμπλέκονται μυοπεριτονιακά δεν πρέπει να βρίσκονται σε βράχυνση διότι αυτή η κατάσταση διαιωνίζει τον πόνο αφού μικραίνει ολοένα το εύρος κίνησης του συγκεκριμένου μυ. Για τον παραπάνω σκοπό ίσως να είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν περισσότερα ή λιγότερα μαξιλάρια.,  διαφορετική στάση αλλαγή στρώματος κα. Επίσης για να είναι ο ύπνος αποδοτικός πρέπει να είναι από επτά ώρες και πάνω καθώς και ποιοτικός.

• Aσκήσεις για το σπίτι:

Σημαντικό είναι να δοθεί το κατάλληλο πρόγραμμα ασκήσεων για το σπίτι . Ο θεραπευτής πρέπει να δώσει οδηγίες στους ασθενείς για να εκτελέσουν σωστά τις αυτοδιατατικές ασκήσεις μεταξύ των θεραπευτικών αγωγών. Ο ασθενής μπορεί να εκτελεί τις  μυοπεριτονιακές διατάσεις  τέσσερις με έξι φορές την ημέρα. Πολύ αποτελεσματικό είναι ένα πρόγραμμα ασκήσεων για το σπίτι το οποίο αποτελείται από ισχαιμική πίεση και παρατεταμένες διατάσεις. Εκτός από την εκπαίδευση του ασθενή στο να εκτελεί σωστά της μυοπεριτονιακές διατάσεις   εκπαιδεύετε στην τεχνική της προοδευτικής πίεσης . Υπάρχουν συσκευές όπου ο ασθενής μπορεί να ασκεί πίεση  στα  μυοπεριτονιακα σημεία πυροδότησης μόνος του . Η παρακάτω εικόνα παρουσιάζει μια από αυτές:

 

                            

• Διατρoφή :

Στους ασθενείς με χρόνιο σύνδρομο μυοπεριτονιακών σημείων πυροδότησης πόνου συνιστάται η λήψη βιταμινών Β1, Β6, Β12, φολικού οξέος και βιταμίνης C . Όπου η έλλειψη τους δεν βοηθά στο να διαρκέσουν τα αποτελέσματα της αγωγής . Η βιταμίνη C πρέπει να προτείνεται ειδικά στους καπνιστές. Το ασβέστιο , το μαγνήσιο , το κάλιο  και τα ιχνοστοιχεία είναι απαραίτητα για την φυσιολογική μυϊκή λειτουργία. Η Β6  αποθηκεύεται στους μυς , το συκώτι και στο αίμα . Συμπερασματικά προτείνετε δίαιτα πλούσια σε φρούτα , λαχανικά και γαλακτοκομικά . Η λήψη κρέατος κρίνεται απαραίτητη αλλά με  μέτρο. Σε περίπτωση όπου μια ισορροπημένη διατροφή δεν είναι εφικτή συνιστάται η λήψη βιταμινών σε μορφή συμπληρώματος.

• Νερό:

Μετά την αγωγή πρέπει να δοθούν οδηγίες στον ασθενή να πίνει τουλάχιστον ένα γαλόνι ( 1 gallon ≈ 3,7 λίτρα ) νερό την μέρα προς αποφυγή υπερβολικού πόνου . Αυτή η επιπλέον ποσότητα νερού πρέπει να καταναλωθεί την ημέρα της θεραπείας και μια με δυο μέρες μετά. Η φυσιολογική δίψα του ασθενή δεν θα τον οδηγήσει να πιει μια επαρκή ποσότητα νερού. Επίσης πρέπει να αποφεύγονται , ο καφές , τα αναψυκτικά και το αλκοόλ λόγω διουρητικής δράσης . Οι άνθρωποι που δεν πίνουν αρκετό νερό μπορεί να παραπονεθούν για οξύ πόνο , ναυτία και περιστασιακά τάση για εμετό . Μερικοί ασθενείς που δεν θα λάβουν αρκετά υγρά θα ακυρώσουν το επόμενο ραντεβού τους γιατί θα νιώθουν ότι έχουν γρίπη. Η θεραπεία αυτών των συμπτωμάτων που μοιάζουν με γρίπη είναι η ενυδάτωση.  

• Είναι το αποτέλεσμα της θεραπείας μόνιμο;

Αποτελεί γεγονός ότι οι παραπάνω θεραπείες προσφέρουν  εξαιρετικά  καλό και άμεσο αποτέλεσμα.  Αποτελούν θεραπεία στην περίπτωση όπου το αίτιο του πόνου είναι αποκλειστικά η δυσλειτουργία του μυ ,  σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση ( κακή στάση , υπερκινητική άρθρωση , τραυματισμός  κα) πρέπει να αντιμετωπιστεί το αίτιο του πόνου για να έχουμε ολοκληρωμένη  και μόνιμη  θεραπεία.

Αρθρογραφία – βιβλιογραφία 

• 1.Simons DG  Undiagnosed pain complaints: trigger points? Clin J Pain. 1997 Mar;13(1):82-3.
• 2.Mense S, Simons D, Russell Ι. Muscle Pain: Under­standing its Nature, Diagnosis and Τreatment. Baltimore, Md: Lippincott Williams & Wilkins; 2001.
• 3.Travell jG, Simons DG, Simons LS. Myofiιscial Pain and Dysfuncrion: TlJe Trigger Poinr Manual-Upper Half Body. Βaltimοre, Md: Williams &. Wilkίns; 1999
• 4.Saxen MA Myofascial pain syndrome: characteristics, diagnosis, and treatment. J Indiana Dent Assoc. 1998 Fall;77(3):9-12
• 5.Orthopedic physical assessment, David J. Magee  , Saunders 2002.
• 6.Simons DG, Hong CZ, Simons LS. Endplate potentials are common to midfiber myofacial trigger points. Am J Phys Med Rehabil. 2002 Mar;81(3):161.
• 7.Simons D, Hong C, Simons LS. Prevalence of sponta­neous electrical activity at trigger spots and control sites in rab­bit muscle. journal of Musculoskeletal Pain. 1995;3(1):35-48.:­
• 8.Simons D, Hong C, Simons LS. Nature of myofascialtrigger points, active loci, journal of Musculoskeletal Pain. 1995;3(lSuppl):62.
• 9.Manheim Carol, The Myofascial Release Manual , SLACK incorporation 2001
• 10.Hanten WP, Olson SL, Butts NL, Nowicki AL. Effectiveness of a home program of ischemic pressure followed by sustained stretch for treatment of myofascial trigger points. Phys Ther. 2000 Oct;80(10):997-1003.
• 11. Hanten WP, Chandler SD. Effects of myofascial release leg pull and sagittal plane isometric contract-relax techniques on passive straight-leg raise angle.J Orthop Sports Phys Ther. 1994 Sep;20(3):138-44.

πηγη  http://www.physio-aid.gr
/

Read More

Κ.Α.Π.Α ( Κρυοθεραπεία , ανάρροπη θέση , περίδεση , ανάπαυση)

 

Η Κ.ΑΠ.Α αντιμετώπιση του τραυματισμού

 

Για όλους τους μυοσκελετικούς τραυματισμούς όπως  διάστρεμμα και θλάση , η άμεση εφαρμογή του Κ.Α.Π.Α. τις πρώτες 72 ώρες του τραυματισμού είναι ζωτικής σημασίας για την γρήγορη αποκατάσταση του.

Τι είναι το Κ.Α.Π.Α.; 

Το Κ.Α.Π.Α. αποτελείται από :

• Την κρυοθεραπεία
• Την ανάρροπη θέση
• Την περίδεση
• Την ανάπαυση

Το Κ.Α.Π.Α. χρησιμοποιείται τις πρώτες 72 ώρες του τραυματισμού ( κατά την διάρκεια της οξείας φάσης του τραυματισμού ) καθώς επίσης και σε χρόνιες παθήσεις στις οποίες υπάρχει φλεγμονή ( οίδημα , πόνος στην ξεκούραση , πόνος τις πρώτες ώρες της ημέρας ).

Γιατί πρέπει να χρησιμοποιήσω το Κ.Α.Π.Α. ; 

Το Κ.Α.Π.Α. βοηθάει στην μείωση της φλεγμονής του πόνου και οιδήματος και επισπεύδει σημαντικά την διαδικασία επούλωσης των ιστών.

Πως πρέπει να χρησιμοποιήσω το Κ.Α.Π.Α.; 

Πάντα χρησιμοποιώ το Κ.Α.Π.Α. το ελάχιστο για τρεις μέρες μετά τον τραυματισμό ή μέχρι να μην υπάρχουν ενοχλήσεις στην περιοχή τις πρώτες ώρες το πρωί. Το Κ.Α.Π.Α. εφαρμόζεται ως εξής :

• Κρυοθεραπεία

Η κρυοθεραπεία της περιοχής πρέπει να γίνεται για 10 με 15 λεπτά 3 με 4 φορές την ημέρα. Χρησιμοποιείστε ένα κομμάτι πάγο ( παγομάλαξη ) η ένα ψυχρό επίθεμα τυλιγμένο σε μια πετσέτα ( βλέπε επίσης  άρθρο κρύο ή ζεστό;)

• Ανάρροπη θέση

Όταν ξεκουράζεστε η κάνετε κρυοθεραπεία τοποθετήστε το πάσχον μέλος λίγο πιο ψηλά από το επίπεδο της καρδιάς.

• Περίδεση

Χρησιμοποιώντας έναν λεπτό επίδεσμο περιδένουμε την περιοχή του τραυματισμού με τέτοιον τρόπο έτσι ώστε η πίεση που ασκεί να χαλαρώνει προοδευτικά όσο πλησιάζουμε κεντρικά στο σώμα μας. Προσέχουμε να μην είναι πολύ σφιχτός και σε περίπτωση όπου παρατηρήσουμε μουδιάσματα, βελονισμούς ή αλλαγή χρώματος της περιοχής τον χαλαρώνουμε ή του αφαιρούμε. Ποτέ δεν τον χρησιμοποιούμε κατά την διάρκεια του ύπνου .

• Ανάπαυση

Κατά την ανάπαυση αποφεύγουμε τις δραστηριότητες οι οποίες αυξάνουν τον πόνο ή τα συμπτώματα. Είναι ιδανικό να ξαπλώσετε σε μια άνετη θέση έτσι ώστε να μειωθεί η αιμορραγία , το οίδημα και η περαιτέρω βλάβη των   τραυματισμένων ιστών. Κατά την ανάπαυση χρησιμοποιούμε και πατερίτσες , νάρθηκα κ.τ.λ. 

πηγη  http://www.physio-aid.gr/

Read More

Πονοκέφαλος ( αυχενογενής πονοκέφαλος )

 

 ( γνωστός ως πονοκέφαλος λόγο αυχενικού συνδρόμου , πονοκέφαλος ο οποίος αντανακλά από την περιοχή του αυχένα ) 

Τι είναι ο αυχενογενής πονοκέφαλος?

Ο αυχενογενής πονοκέφαλος είναι ο πονοκέφαλος εκείνος ο οποίος οφείλετε σε δυσλειτουργία της περιοχής του αυχένα και αποτελεί τον πιο συνηθισμένο πονοκέφαλο.  Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι υπάρχουν πολλά είδη πονοκεφάλων όπως πονοκέφαλος λόγο δυσλειτουργίας του κυκλοφορικού συστήματος , ο αυχενογενής αποτελεί ένα από αυτά.

Ο αυχένας μας αποτελείται από 7 οστά τους αποκαλούμενους σπονδύλους . Κάθε σπόνδυλος ενώνετε με τον ανώτερο του και τον κατώτερο του με δυο αρθρώσεις : τις ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις ( facets ) που βρίσκονται στο πίσω τμήμα των σπονδύλων αριστερά και δεξιά και τον μεσοσπονδύλιο δίσκο κεντρικά  (βλέπε ανατομία σπονδυλικής στήλης).

Κατά τη διάρκεια κινήσεων ή στάσης της σπονδυλικής στήλης συμπιεστικά ή διατατικά φορτία επηρεάζουν τις αρθρώσεις , τους συνδέσμους  , τους μυς και τα νεύρα της περιοχής. Αυτό μπορεί να  τραυματίσει  αυτούς τους ιστούς αν οι δυνάμεις που ασκούνται είναι πέρα από τα όρια αντοχής τους .  Οι περισσότεροι από τους ιστούς που αναφέραμε όταν δυσλειτουργούν αντανακλούν πόνο σε γειτονικές δομές όπως το κεφάλι . Για παράδειγμα η άνω μοίρα του τραπεζοειδή μπορεί να αντανακλά πόνο στους κροτάφους ( ημικρανία ) χωρίς να συμβαίνει κάτι ανησυχητικό. Όλα τα παραπάνω αποτελούν τον αυχενογενή πονοκέφαλο.

Ο αυχενογενής πονοκέφαλος οφείλεται στην δυσλειτουργία κυρίως μιας ή περισσότερων αρθρώσεων , νεύρων , μυών , συνδέσμων των πρώτων τριών σπονδύλων . Αυτό συμβαίνει διότι τα νεύρα τα οποία νευρώνουν αυτούς τους ιστούς νευρώνουν επίσης και το δέρμα στην κορυφή της κεφαλής , του μετώπου , των κροτάφων ,  πάνω από τα μάτια και στην βάση του κρανίου  . Αν και ο αυχενογενής πονοκέφαλος συναντιέται σε όλες τις ηλικίες πιο συχνά παρατηρείτε μεταξύ 20 και 60 ετών .

Αίτια αυχενογενή πονοκεφάλου

Ο αυχενογενής πονοκέφαλος τις περισσότερες φορές οφείλετε στο υπέρμετρο φορτίο στο οποίο εκτίθενται οι ανώτερες αρθρώσεις του αυχένα . Αυτό μπορεί να συμβεί από την μακροχρόνια λάθος στάση ( λάθος στάση στο διάβασμα ή στον υπολογιστή), την υπέρμετρη κίνηση του αυχένα ή την άρση μεγάλων φορτίων . Επίσης  άλλη μια αιτία είναι o τραυματισμός σε τροχαίο ατύχημα (τραυματισμός δίκην μαστιγίου -whiplash injury) .

Συμπτώματα του αυχενογενή πονοκέφαλου

Οι ασθενείς με αυχενογενή πονοκέφαλο  συνήθως  βιώνουν μια βαθμιαίας αυξανομένης σε ένταση ενόχληση κατά την διάρκεια μιας δραστηριότητας η οποία τον προκαλεί.   Ωστόσο είναι συνηθισμένο να υπάρχει πονος και δυσκινησία μετά από την δραστηριότητα που τον προκάλεσε όπως και στα πρώτα βήματα της επόμενης μέρας .  Ο συγκεκριμένος πονοκέφαλος μπορεί να διαρκέσει μέρες , εβδομάδες ή ακόμα και μήνες . Ο αυχενογενής πονοκέφαλος  παρουσιάζετε σαν ένας σταθερός αμβλύς πονος στην οπίσθια επιφάνεια του αυχένα και μερικές φορές πίσω από τα μάτια ή τους κροτάφους . Πιο σπάνια στην κορυφή του κεφαλιού , στο μέτωπο ή πίσω απο το αυτί. Συνήθως ο πονος υπάρχει στην μια πλευρά αλλά περιστασιακά και στις δυο πλευρές του κεφαλιού και του προσώπου.

Συχνό φαινόμενο είναι να υπάρχει πονος στην περιοχή του αυχένα , δυσκινησία και δυσκολία στο να γυρίσουμε το κεφάλι μας αριστερά δεξιά  ( όλα αυτά συσχετιζόμενα με τον πονοκέφαλο ).

Πονος μουδιάσματα , βελονισμοί μπορεί να υπάρχουν πίσω στην πλάτη , τους βραχίονες και τα χέρια ( λιγότερο συνηθισμένο ) . Περιστασιακά οι ασθενείς με αυχενογενή πονοκέφαλο έχουν και άλλα συμπτώματα όπως : ναυτία ,ζαλάδα , εμβοή , μειωμένη συγκέντρωση , ανικανότητα να λειτουργήσουν και κατάθλιψη . Τα συμπτώματα αυξάνουν κατά την κίνηση του αυχένα και κατά την πολύωρη στάση ( πχ εργασία γραφείου ) . Ευαισθησία στην ψηλάφηση των μυών στην βάση της κεφαλής υπάρχει λόγο των σφιχτών μυών της περιοχής .

Διάγνωση αυχενογενή πονοκέφαλου

Η  υποκειμενική ( λήψη  ιστορικού ) και αντικειμενική ( κλινική εξέταση ) αξιολόγηση είναι αρκετές για να οδηγήσουν τον φυσικοθεραπευτή στην διάγνωση του αυχενογενή πονοκέφαλου . Μερικές φορές εξετάσεις όπως ακτινογραφίες , μαγνητική τομογραφία ή αξονική τομογραφία μπορούν να βοηθήσουν .

Πρόγνωση του αυχενογενή πονοκέφαλου

Οι περισσότεροι ασθενείς με αυχενογενή πονοκέφαλο θεραπεύονται γρήγορα και έχουν πλήρη ανάρρωση με το κατάλληλο πρόγραμμα φυσικοθεραπείας . Ο χρόνος ανάρρωσης διαφέρει από ασθενή σε ασθενή και εξαρτάτε από την συνεργασία του με τον φυσικοθεραπευτή άλλο και το πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση του. Με την ιδανική θεραπεία ασθενείς με λιγότερο σοβαρό πονοκέφαλο βελτιώνονται σε λίγες ημέρες ενώ σε άλλες περιπτώσεις χρόνιου αυχενογενή πονοκέφαλου χρειάζονται 2 με 3 εβδομάδες . Σε περιπτώσεις χρόνιου αυχενογενή πονοκέφαλου  μια πλήρη αποκατάσταση μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες ή και μήνες .

Παράγοντες ανάπτυξης αυχενογενή πονοκέφαλου

Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες ανάπτυξης αυχενογενή πονοκέφαλου οι οποίοι πρέπει να αξιολογηθούν και να διορθωθούν :

• λανθασμένη στάση
• σφιχτοί μύες αυχένα (ασκήσεις βελτίωσης της ελαστικότητας των μυών του αυχένα )
• μυϊκές ανισορροπίες
• μυϊκή αδυναμία
• τραυματισμοί
• ακατάλυτο μαξιλάρι στον ύπνο
• άγχος ( άρθρο : ας γελάσουμε )
• καθιστική ζωή

Θεραπεία του αυχενογενή πονοκέφαλου 

Στις περισσότερες περιπτώσεις ο αυχενογενής πονοκέφαλος θεραπεύετε με τη κατάλληλη φυσικοθεραπεία . Η επιτυχία της θεραπείας  εξαρτάτε σε μεγάλο βαθμό από τη συνεργασία του ασθενή με τον φυσικοθεραπευτή . Πολύ βασικό είναι η αποφυγή των δραστηριοτήτων που αυξάνουν τα συμπτώματα . Αυτό βοηθά το σώμα μας να επουλώσει τους τραυματισμένους ιστούς . Σταδιακά με την μείωση των συμπτωμάτων επιστρέφουμε στις καθημερινές μας δραστηριότητες  πάντα με την καθοδήγηση του φυσιοθεραπευτή μας . Με το να συνεχίζουμε να εκτελούμε δραστηριότητες οι οποίες αυξάνουν τα συμπτώματα μας οδηγούμαστε στο χρόνιο στάδιο . Όσο πιο  γρήγορα ξεκινήσει το πρόγραμμα φυσικοθεραπείας τόσο πιο γρήγορο και μόνιμο θα είναι το αποτέλεσμα.

Φυσικοθεραπεία για αυχενογενή πονοκέφαλο

Η φυσικοθεραπεία για τον αυχενογενή πονοκέφαλο είναι πολύτιμη για την επίσπευση της ανάρρωσης , εξασφαλίζει ένα πολύ καλό αποτέλεσμα και μειώνει την πιθανότητα επανατραυματισμού . Η φυσικοθεραπεία περιλαμβάνει:

• αρθρική κινητοποίηση ( manual therapy )
• τεχνικές μαλακών μορίων  (θεραπευτική  μάλαξη )
• Τεχνική στεγνής βελόνας ( βλέπε άρθρο : Tεχνική της στεγνής βελόνας (dry needle) στον μυοπεριτονιακό πόνο (myofascial trigger points )
• ηλεκτροθεραπεία
• διόρθωση στάσης ( άρθρο  : σύνδρομο στάσης )
• εκπαίδευση ( εργονομία )
• taping
• σωστή χρήση μαξιλαριών στον ύπνο
• ασκήσεις βελτίωσης της ελαστικότητας των μυών του αυχένα
• ασκήσεις βελτίωσης της δύναμης των μυών του αυχένα
• ασκήσεις βελτίωσης της στάσης του σώματος
• κινητοποίηση νευρικού ιστού

πηγη  http://www.physio-aid.gr/

Read More

Ιστορία της Φυσικοθεραπείας

Η φυσικοθεραπεία είναι από τις παλαιότερες Επιστήμες. 

Από τον ορισμό της καταλαβαίνουμε πως ο άνθρωπος οδηγήθηκε σε αυτή άλλοτε από ένστικτο και άλλοτε από εμπειρία. Στην αρχή χρησιμοποιούσε ενστικτωδώς διάφορα μέσα που επιφέρανε κρύο ή ζέστη πάνω σε κακώσεις, χωρίς όμως να γνωρίζει πως επιδρούν βιολογικά. Το αποτέλεσμα ήταν οδηγός των εφαρμογών και αργότερα η εμπειρία έφερε την ειδίκευση. Προστέθηκαν και άλλα μέσα όπως βότανα, έλαια, πηλός, κινήσεις και έτσι δημιουργήθηκαν οι πρώτες συστηματικές μεθοδολογίες.

Στοιχεία και πληροφορίες για την Φυσικοθεραπεία βρίσκουμε σε όλους τους παλιούς πολιτισμούς όπου προάχθηκαν οι επιστήμες και οι τέχνες. Τα πρώτα ιστορικά στοιχεία φανερώνουν πως οι Κινέζοι ιερείς TSAO-TSE κωδικοποίησαν μία τεχνική θεραπευτικών ασκήσεων ή στάσεων το 2698 π.Χ. με την ονομασία KONG-FU. Αργότερα στην Ινδία εμφανίζονται παρόμοιες περιγραφές σε ιερά κείμενα όπου αναφέρονται θεραπευτικές μαλάξεις για την θεραπεία χρόνιων ρευματισμών και άλλων παθήσεων. Στοιχεία έχουμε και σε άλλους πολιτισμούς (Αιγύπτιοι, Ασσύριοι κ.τ.λ.). Στην αρχαία Ελλάδα ο Ηρόδικος -που ήταν και διδάσκαλος του Ιπποκράτη- θεμελιώνει την θεραπευτική γυμναστική ενώ ο Ιπποκράτης προάγει την τέχνη της ιάσεως σε επιστήμη. Επίσης ο Ισοκράτης, ο Αριστοτέλης, ο Ασκληπιός, ο Γαληνός αναφέρουν ως μέσο θεραπείας διαφόρων παθήσεων τις μαλάξεις και την γυμναστική. Σχεδόν όλα τα σημερινά μέσα χρησιμοποιούνταν και τότε με άλλες μορφές. Ακόμα κα για την ηλεκτροθεραπεία, υπάρχουν στα ρωμαϊκά χρόνια αναφορές εφαρμογής σε ημικρανίες, με τη χρήση ηλεκτροφόρων ψαριών. Τα τελευταία χρόνια, με την πρόοδο των επιστημών και της τεχνολογίας, η φυσικοθεραπεία έγινε ισχυρό όπλο της ιατρικής, καθώς αναλαμβάνει ακίνδυνα, αξιόπιστα και αποτελεσματικότερα τον τομέα της αποκατάστασης. 

Read More

Αιτίες που προκαλούν οσφυαλγία

Είναι σημαντικό να καταλάβει κανείς πώς ο όρος  οσφυαλγία περιγράφει το σύμπτωμα μίας κατάστασης (άλγος στην οσφύ)  και δεν αποτελεί διάγνωση από μόνη της.

Κάποια από τα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσουν οσφυαλγία αναφέρονται παρακάτω :

Μηχανικά προβλήματα: Ένα μηχανικό πρόβλημα αλλάζει τον τρόπο που κινείται η σπονδυλική στήλη ή μπορεί να προκαλεί συμπτώματα όταν αυτή κινείται προς μία κατεύθυνση. Ίσως το συχνότερο μηχανικό αίτιο οσφυαλγίας είναι η εκφύλιση του μεσοσπονδύλιου δίσκου. Άλλες αιτίες είναι η κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου, οι εκφυλισμένες ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις κλπ.

Τραυματισμοί: Κατάγματα στη σπονδυλική στήλη προκαλούνται μετά από σοβαρά ατυχήματα ή πτώσεις, ενώ μπορεί να συμβούν και μετά από μικρό τραυματισμό σε άτομα που πάσχουν από οστεοπόρωση. Επίσης, συχνές είναι και οι κακώσεις ( όπως π.χ. συνδεσμικές) που οφείλονται σε συνεχή καταπόνηση της σπονδυλικής στήλης , άρση βαρών, στροφικά φορτία κλπ.

Επίκτητες ή άλλες παθήσεις: Καταστάσεις όπως η σκολίωση, η ρευματοειδής αρθρίτιδα ή  η σπονδυλική στένωση μπορεί να είναι υπεύθυνες για πόνο στην οσφυϊκή χώρα. Ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ο πόνος μπορεί να είναι σπλαχνικός (π.χ. νεφρά) ή να οφείλεται στην εγκυμοσύνη.

Φλεγμονώδεις καταστάσεις ή καρκίνος: Σπανιότερα, φλεγμονές στα σπονδυλικά σώματα (οστεομυελίτιδα) ή στους μεσοσπονδύλιους δίσκους (δισκίτιδα) μπορεί να προκαλούν οσφυαλγία. Εξίσου σπάνια είναι η εμφάνιση καρκίνου στην οσφύ, η οποία συνηθέστερα εμφανίζεται σαν μετάσταση από κάποια άλλη περιοχή του σώματος.

Παρ’ ότι οι αιτίες που προκαλούν οσφυαλγία είναι κυρίως σωματικές, ο ψυχολογικός παράγοντας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην πρόγνωση. Το άγχος και η κατάθλιψη κάνουν τα συμπτώματα να φαντάζουν πιο σοβαρά και συχνά οδηγούν στη χρονιότητα.

Πηγη http://physiocare.gr/

Read More

“Ρευματοειδής αρθρίτιδα και άσκηση”

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία χρόνια, προοδευτική, φλεγμονώδης νόσος που εμφανίζεται χωρίς σαφή αιτιολογία. Προσβάλλει υγιείς ιστούς με κύριο στόχο τις αρθρώσεις και τα στοιχεία που τις περιβάλλουν. Η φλεγμονή που παρουσιάζεται καταστρέφει βαθμιαία τους χόνδρους, τα οστά, τον αρθρικό θύλακα και τους συνδέσμους, προκαλώντας παραμόρφωση στις αρθρώσεις. Αν δεν τεθεί υπό έλεγχο μπορεί να επιφέρει μόνιμη βλάβη, επηρεάζοντας τη διάρκεια ζωής του ασθενούς. Η ασθένεια πλήττει περίπου το 1% του πληθυσμού και προσβάλλει τις γυναίκες 3 φορές πιο συχνά από ότι τους άνδρες με συνηθέστερη εμφάνιση στις ηλικίες 22 – 55 ετών.
Τα κυριότερα συμπτώματα είναι ο έντονος πόνος και η δυσκαμψία (ιδιαίτερα τις πρωινές ώρες). Επίσης παρουσιάζεται δυσμορφία, αστάθεια, ερυθρότητα, οίδημα καθώς και υποκινητικότητα στην άρθρωση. Οι αρθρώσεις που προσβάλλονται πρώτες είναι οι μικρές, περιφερικές αρθρώσεις του χεριού και του ποδιού (συμμετρικά). Ταυτόχρονα, η νόσος μπορεί να επηρεάζει όργανα όπως η καρδιά, οι πνεύμονες και τα αγγεία.

Η θεραπεία έχει σαν στόχο την καταπολέμηση της φλεγμονής, την ανακούφιση από τον πόνο και την αποφυγή των παραμορφώσεων. Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με ανάπαυση, κρυοθεραπεία/θερμοθεραπεία και την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Σε σοβαρές περιπτώσεις, όπου τα άλλα μέσα δεν μπορούν να βοηθήσουν, ο ασθενής καταφεύγει σε χειρουργική επέμβαση.
Πριν από μερικά χρόνια υπήρχε η αντίληψη ότι τα άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα πρέπει να ξεκουράζουν τις αρθρώσεις τους για να τις προστατέψουν από μεγαλύτερη φθορά. Οι γιατροί γνωρίζουν πλέον ότι η πλήρης ανάπαυση κάνει, σε γενικές γραμμές, περισσότερο κακό παρά καλό. Η άσκηση δίνει ενέργεια, συμβάλλει στο έλεγχο του σωματικού βάρους και προλαμβάνει περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης. Επιπλέον, βοηθά στη διατήρηση της κινητικότητας και λειτουργικότητας των αρθρώσεων έτσι ώστε να είναι ο ασθενής ανεξάρτητος και να  μπορεί να εκτελεί τις καθημερινές του δραστηριότητες. Για το λόγο αυτό, είναι πολύ σημαντική η συμβολή της φυσικοθεραπείας  μέσω της άσκησης.
Ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα άσκησης σχεδιάζεται και εκτελείται ανάλογα με τις φυσικές ικανότητες του ατόμου, τα όρια και τις ανάγκες του. Το πρόγραμμα μπορεί να συνδυάζει τα παρακάτω είδη:
• Ασκήσεις εύρους κίνησης και διατάσεων οι οποίες κινητοποιούν κάθε άρθρωση προλαμβάνοντας τη σκληρότητα και τις παραμορφώσεις.
• Αερόβια άσκηση (ποδήλατο, υδροθεραπεία κλπ) που αυξάνει την αντοχή , ενώ παράλληλα βελτιώνει τη φυσική δραστηριότητα και την ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς.
• Ασκήσεις ενδυνάμωσης που έχουν σαν αποτέλεσμα τη βελτίωση της μυϊκής δύναμης και τη σταθερότητα στην άρθρωση που πάσχει.

Συμπερασματικά, η άσκηση (ανεξάρτητα από το είδος της) επηρεάζει θετικά τις φυσικές και λειτουργικές παραμέτρους, τη συμπτωματολογία και τη δραστηριότητα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Επομένως, οι ασθενείς μπορεί να θεωρούν πως η σωματική άσκηση είναι το τελευταίο που χρειάζονται όταν πονούν ή νιώθουν εξαντλημένοι, αλλά μέσω αυτής αυτοεξυπηρετούνται καλύτερα και βελτιώνεται τελικά η ποιότητα ζωής τους.

πηγη http://physiocare.gr/

Read More